ISKCON w relacji z wierzącymi w Boga

Śaunaka Ryszi Das

Niniejszy dokument służy jako pierwsze oficjalne oświadczenie ze strony Międzynarodowego Towarzystwa Świadomości Kryszny (ISKCON) dotyczące jego relacji z innymi wierzącymi w Boga. Dokument ten został opracowany przez Komisję Dialogu z innymi Religiami ISKCON-u i zatwierdzony przez Komitet Wykonawczy GBC. Proces tworzenia dokumentu obejmował szerokie konsultacje w licznym gronie szacownych wielbicieli, znaczących naukowców i przedstawicieli kościołów.

Dla ISKCON-u niniejszy dokument stanowi ważny krok na drodze społecznej integracji i dojrzewania. Rozwój ISKCON-u pociąga za sobą rozszerzanie bazy członków i jego wpływu, z czego wynika konieczność przyjęcia szerszej odpowiedzialności. ISKCON jest pierwszym ogólnoświatowym ruchem wisznuickim i jako taki czuje potrzebę i odpowiedzialność za rozwijanie relacji z innymi wspólnotami religijnymi. Niniejsze oświadczenie będzie służyło członkom ISKCON-u, dostarczając im jasnych zasad, wskazówek i perspektyw potrzebnych do rozwoju związków z przedstawicielami innych wyznań. Dla osób nie związanych z ISKCON-em dokument prezentuje deklarację celów oraz znaczącą podstawę dla relacji.

Nasze odniesienie w tytule do “ludzi wierzących w Boga” opiera się na uznaniu, że w życiu każdego, przyznającego się do duchowej, czy też materialistycznej filozofii życia, wiara jest czynnikiem wiodącym. Jednak w niniejszym dokumencie zwracamy się w szczególności do tych, którzy posiadają wiarę w boską osobę, niezależnie od nadawanego jej imienia.

ISKCON należy do sampradaji (wyznania lub tradycji) wisznuizmu bengalskiego, będącej monoteistyczną tradycją kultury wedyjskiej lub hinduskiej. Kultura hinduska jest ogromna i termin hinduizm obejmuje różnorodne tradycje teologiczne, filozoficzne i religijne oraz duchowe kultury. Było to przyczyną trudności, na jakie napotykały osoby próbujące nawiązać dialog z tradycją hinduską. Nie ma oficjalnych przedstawicieli hinduizmu, ponieważ termin hinduizm nie oznacza jednej duchowej tradycji. Dlatego niniejszy dokument reprezentuje kulturę i religię hinduską tak, jak przejawia się ona w ISKCON-ie – wedantycznej, monoteistycznej tradycji wisznuizmu.

Część 1 – Oświadczenie ISKCON-u o Relacjach z wierzącymi w Boga

(1) W ISKCON-ie uważamy miłość do osobowego Najwyższego Boga za najwyższą formę duchowego wyrazu oraz uznajemy i szanujemy takie uczucie występujące w innych tradycjach teistycznych. Szanujemy duchową wartość ścieżek autentycznej samorealizacji i poszukiwań Prawdy Absolutnej, w których nie jest jasno wyrażona koncepcja osobowego Bóstwa. Inne społeczności i organizacje będące orędownikami zasad humanitarnych, etycznych i moralnych także zasługują na uznanie za dobroczynne działanie dla społeczeństwa.

(2) ISKCON postrzega dialog pomiędzy swoimi członkami a innymi wierzącymi jako możliwość słuchania innych, rozwijania wzajemnego zrozumienia i zaufania, a także dzielenia się naszym zadedykowaniem i wiarą z innymi, przy zachowaniu szacunku do ich zadedykowania swojej własnej wierze.

(3) ISKCON uznaje, że żadna religia nie posiada monopolu na prawdę, boskie objawienie lub na nasze związki z Bogiem.

(4) Członków ISKCON-u zachęca się do szanowania wierzących z innych tradycji i do dostrzegania potrzeby wspólnej pracy ludzi różnych wyznań dla dobra społeczeństwa jako całości i dla wychwalania Boga.

(5) ISKCON potwierdza przekonanie o odpowiedzialności każdej osoby za rozwijanie swojego związku z Najwyższym Panem.

Część 2 – Dialog i misja ISKCON-u

Misja ISKCON-u

Gdy A.C. Bhaktiwedanta Swami Prabhupada (1896-1977), założyciel i aczaria ISKCON-u, zarejestrował ISKCON w Nowym Yorku w 1966 roku, stwierdził, że pierwszoplanowym celem jego ruchu jest: “Systematyczne propagowanie wiedzy duchowej w całym społeczeństwie i kształcenie wszystkich ludzi w technikach życia duchowego po to, żeby przywrócić równowagę wartości w życiu i osiągnąć prawdziwą jedność i pokój na świecie.”

Dążąc do wypełnienia tego celu członkowie ruchu Hare Kryszna cenią dobroczynność, łagodność, duchowe kształcenie, moralne działanie i myślenie, oddanie i służbę dla Boga.

Cenimy ponadto cechy takie jak pokora, tolerancja, współczucie, czystość, samokontrola, prostota, stałość, wiedza, uczciwość i prawość.

Cenimy i szanujemy prawo do życia wszystkich żywych istot, ludzi, zwierząt i roślin. Cenimy także środowisko i zasoby naturalne jako należące do Boga. Naszą powinnością jest je szanować i chronić.

Uznajemy instytucję rodziny jako zasadniczy element utrzymania społecznej stabilności i promowania wartości duchowych. Uważamy, że szacunek dla rodziców, nauczycieli i przedstawicieli rządu jest ważny dla utrzymania stabilnego społeczeństwa. Szacunek i troska o osoby stare, kobiety, dzieci, istoty słabe i zależne, oraz osoby oddane pracy na rzecz innych i służbie dla Boga są także istotnym elementem w rozwijaniu zdrowego i bezpiecznego społeczeństwa.

Rozumiemy, że wiele osób, czy to z powodów duchowych, czy inspirowanych altruizmem, czy humanizmem, podziela takie zasady i wartości. Szanujemy i cenimy każdą tradycję czy kulturę próbującą promować, utrzymywać i rozwijać takie cechy i zachowania.

Misja Śrila Prabhupady jest dalej rozwinięta w jego pranama-mantrze , w której stwierdza się, że przybył on, aby wyzwolić kraje zachodnie z bezbożności. Bhaktiwinoda Thakur (1838-1914), czcigodny aczaria wisznuizmu, wyjaśnił, że wrogiem nie są inne religie, ale ateizm. Misja Śrila Prabhupady oraz sampradaji (tradycji religijnej), którą reprezentował, promuje zarówno moralność jak i praktyki, które wspierają rozwój indywidualnej i społecznej duchowości i jednocześnie stawia wyzwanie ateistycznym i materialistycznym zasadom i wartościom.

ISKCON: Dialog i misja

Niektórzy mogą uważać, że dla ruchu misyjnego dialog z tymi, którzy mogą nie podzielać takich samych poglądów duchowych lub religijnych, może stanowić sprzeczność celów. Jednakże nauki wisznuizmu bengalskiego (wisznuizmu gaudija) wspierają dialog i współpracę z innymi tradycjami religijnymi jako środek do wzajemnego wzbogacenia, poprzez odkrywanie zarówno unikalnych jak i uniwersalnych wartości różnych tradycji teistycznych i etycznych.

Historycznie członkowie naszej tradycji mieli kontakty z członkami innych wspólnot wyznaniowych od czasów Czejtanji Mahaprabhu (1486-1534), chociaż systematyczne próby dialogu z innymi wyznaniami rozpoczęte zostały dopiero przez Bhaktiwinodę Thakura.

Relacje nacechowane zaufaniem mogą rozwijać się ze szczerego dialogu pomiędzy ludźmi wiary. Takie związki mogą zachęcać ludzi religijnych z wszystkich tradycji do wspólnej pracy nad ustanowieniem teistycznych konkluzji, które doprowadzą do powstania świadomości Boga we współczesnym świecie. Wynika z tego, że dialog i nacechowane szacunkiem relacje z innymi grupami wyznaniowymi są w zgodzie z misją ISKCON-u i są ważne dla uzyskania społecznej harmonii.

W 1950 roku Śrila Prabhupada potwierdził takie podejście w swoim apelu do liderów światowych religii: “Hindusi, muzułmanie, chrześcijanie i członkowie innych wyznań, które posiadają przekonywującą wiarę w autorytet Boga, nie mogą siedzieć teraz bezczynnie i w spokoju być świadkami szybkiego wzrostu bezbożnej cywilizacji. Istnieje najwyższa wola Boga, i żadna nacja ani społeczeństwo nie może żyć w pokoju ani dobrobycie bez zaakceptowania tej zasadniczej prawdy.”

Troszcząc się o naszą własną duchową kulturę i dając świadectwo naszej wiary w Krysznę we Wrindawan uznajemy za niewłaściwe i niegodne waisznawy (wisznuity) próbowanie przyciągać ludzi do czczenia Najwyższego za pomocą oczerniania, błędnego interpretowania lub poniżania członków innych wspólnot. W związku z tym Bhaktiwinoda Thakura napisał: “Ale nie jest właściwym stałe propagowanie kontrowersyjnej wyższości nauk swojego własnego kraju ponad naukami innego kraju, chociaż można, czy wręcz powinno się, kultywować takie przekonanie, aby móc osiągnąć stałość w swej własnej wierze. Ale kłótnie takie nie przyniosą światu nic dobrego.” Śrila Prabhupada także omawia ten temat w swoich komentarzach do Śrimad Bhagavatam: “Inna ważna kwestia wspomniana w tym związku to anindaja

[unikanie bluźnierstw] – nie powinniśmy krytykować innych sposobów praktykowania religii… Wielbiciel, zamiast krytykować inne systemy, będzie zachęcał ich zwolenników do przestrzegania ich zasad.”

Waisznawowie starają się inspirować i wzmacniać związki pomiędzy Panem i Jego wielbicielami. W tych próbach wielbiciele spotykają innych, których relacja z Najwyższym różni się w sposobie czczenia, wyrażania miłości i służenia Panu. Podczas publicznego wykładu w 1969 roku Śrila Prabhupada stwierdził: “Każdy powinien przestrzegać określonej tradycji lub sampradaji, zasad regulujących swojej własnej religii. Jest to potrzebne, tak samo jak istnieją różne partie polityczne, chociaż wszyscy mają na celu służenie swojemu krajowi”. A zatem różnorodność jest akceptowana, ale nie w stopniu, wykluczającym jedność. Religie nie muszą stawać się jednorodne lub wtapiać się w siebie, ale mogą rozwijać wzajemny szacunek i praktyczne relacje pomiędzy sobą. Przyjmując takie zrozumienie możemy stwierdzić, że misją ISKCON-u nie jest nawracanie członków innych wyznań.

Jednakowoż ISKCON widzi jako swoją misję przyjmowanie z otwartymi rękami każdej szczerej duszy, która deklaruję potrzebę duchowego schronienia i przewodnictwa. W wisznuizmie i hinduizmie istnieje wyraźny duch misyjny, ale jego praktyką nie rządzi wykluczający model nawrócenia. Z perspektywy wisznuizmu bengalskiego pracujemy nie nad “nawróceniem”, ale nad duchowym rozwojem. Dlatego “nawrócenie” jest indywidualnym doświadczeniem, indywidualną podróżą duchową, podróżą, która przekracza religijne instytucje i sekciarską przynależność. Modele konwersji polegające na wyłącznych żądaniach przynależności mogą często nawracać nie biorąc pod uwagę supremacji i niezależności Pana.

Poprzez dialog ludzie różnych wiar i tradycji mogą pracować razem, aby dzielić się zasadami i swoimi niepokojami. W wyniku takiego dialogu mogą oni następnie angażować swoją indywidualną duchowość, aby zwracać się ku problemom takim jak wojny, przemoc, upadek moralny, przestępczość, odurzanie się, ubóstwo i głód, społeczna niestabilność i degradacja środowiska.

Poprzez dialog teiści i inne osoby zaangażowane w poszukiwanie Prawdy Absolutnej mogą zachęcać się nawzajem do bycia bardziej szczerymi w swoich własnych tradycjach. Wiele tradycji zaleca dyscyplinę samokontroli, ofiary, wyrzeczenia i dobroczynności w celu osiągania duchowego oświecenia, ale wszyscy potrzebujemy zachęt i inspiracji w naszych wysiłkach. Aby spełnić polecenia naszych duchowych nauczycieli i dać dobry przykład społeczeństwu, potrzebujemy zachęcać się nawzajem, aby być wierni zasadom naszych własnych tradycji.

Dialog dostarcza wyzwania wierze wielbicieli każdej tradycji. Takie wyzwanie jest konieczną i pożądaną częścią życia duchowego w świecie wielu religii. Taki dialog może pomóc wzmocnić wiarę i charakter indywidualnych osób, integralność i wizję instytucji oraz poparcie i docenienie ze strony tych, którzy oczekują oświeconego duchowego przewodnictwa. Tym samym dialog może prowadzić do głębokiej realizacji misji, w najszerszym znaczeniu tego słowa.

Część 3 – ISKCON: Teologiczne podstawy dialogu

Teologia wisznuicka i koncepcja religii

Podobnie jak wielu zwolenników tradycji wedanty, wielbiciele Kryszny rozróżniają pomiędzy świadomością Kryszny lub czystą miłością do Boga, a tym, co potocznie rozumiane jest jako religia. W swoim wstępie do Bhagawadgity Śrila Prabhupada wyjaśnia:

Sanatana-dharma nie odnosi się do żadnego sekciarskiego procesu religijnego. Jest to wieczna funkcja żywych istot w ich relacji z wiecznym Najwyższym Panem. … Angielskie słowo religia różni się nieco od słowa sanatana-dharma. Religia niesie w sobie koncepcję wiary, a wiara może się zmieniać. Można mieć wiarę w jakiś określony proces, albo można zmienić tę wiarę i przyjąć inną, ale sanatana-dharma odnosi się do takiej czynności, która nie może ulec zmianie.

Waisznawowie uważają świadomość Kryszny, lub sanatana-dharmę, za niesekciarską, chociaż osoby praktykujące sanatana-dharmę mogą indywidualnie przywiązywać się do określonej tradycji religijnej. Miłość do Boga jest zdefiniowana dla waisznawów w Śrimad Bhagavatam (Bhagawata Purana) 1.2.6 i Bhakti-rasamrita-sindhu 1.1.11 . Śrila Prabhupada pisze także: “Nie zalecamy żadnej sekciarskiej religii. Naszym celem jest rozwijanie naszej uśpionej miłości do Boga. Każda metoda, która pomoże nam w osiągnięciu tego celu, powinna zostać przyjęta z otwartymi rękami.” W swoim komentarzu do Upadeśamrity Rupy Goswamiego, Śrila Prabhupada rozwija dalej ten temat:

We wszystkich częściach świata, niezależnie od tego, jak nisko nie upadłaby tam ludzkość, istnieje jakiś system religii. … Gdy system religijny rozwija się i zmienia w miłość do Boga, osiąga tym samym sukces. (str. 44)

A zatem wisznuizm uznaje istnienie duchowości jako nieodłącznego elementu istnienia wszystkich żywych istot i ich związku z Najwyższym Panem, którego ludzie znają pod wieloma imionami. Wisznuizm utrzymuje, że satysfakcję można odnaleźć służąc Najwyższemu i “taka służba musi być niemotywowana i nieprzerwana, aby całkowicie zadowolić jaźń” (Bhagawata Purana 1.2.6). Pozbawieni takiej służby szukamy przyjemności w innych sferach i czcimy półbogów, wielkie osobistości, zjawiska przyrody lub idole, stosownie do swojego indywidualnego upodobania i okoliczności.

Pan konsekwentnie docenia i utrzymuje Swój związek z indywidualną duszą i ceni nasze próby poznania i zrozumienia Go, nawet gdy próby takie skażone są niedoskonałością lub błędem. Kryszna prosi indywidualną duszę: “Porzuć wszelkie rodzaje religii i po prostu podporządkuj się Mnie. Ja wyzwolę cię od wszelkich następstw grzechów. Nie lękaj się więc” (Bg. 18.66). Dlatego podkreśla On, że personalna wymiana pomiędzy Nim Samym i duszą indywidualną stoi ponad wszelką instytucjonalną lub sekciarską próbą zdobycia Jego przychylności.

Teologia waisznawizmu i podstawa dialogu

Czejtanja Mahaprabhu pozostawił jedynie osiem wersów, nazywanych Śri Śri Śikszasztaka. Trzeci z nich brzmi jak następuje:

„Kto uważa się za niższego niż źdźbło trawy, kto jest bardziej tolerancyjny niż drzewo i kto nie oczekuje szacunku od innych, ale zawsze gotowy jest z szacunkiem odnosić się do bliźnich, dla niego bardzo łatwe będzie bezustanne intonowanie świętego imienia Pana.”

Werset ten nie zostawia wątpliwości co do wymaganej pokory, szacunku wobec innych i oddania ze strony waisznawy, który z czystym sercem podporządkowuje się Panu Krysznie. Termin “z szacunkiem odnosi się do bliźnich” może, oczywiście, odnosić się bezpośrednio do ludzi innej wiary. Na wielbicielach Pana spoczywa obowiązek odnoszenia się z głębokim szacunkiem szczególnie do tych, którzy szczerze próbują kochać i służyć Bogu. Taki szacunek, tolerancja i pokora stanowią podstawę prawidłowych relacji waisznawy.

Jedenasta pieśń Śrimad Bhagawatam opisuje trzy progresywne etapy w rozwoju duchowych związków: neofita/początkujący (kanisztha), dojrzały wielbiciel (madhjama) i osoba zaawansowana (uttama). Bhagawatam opisuje te fazy rozwoju jako uniwersalne zjawisko, które można odnaleźć wśród wielbicieli każdej tradycji religijnej. Neofita na ogół wyraża sentymenty charakteryzujące się fanatyzmem i wyłącznością. Neofita nie wie, jak zachowywać się w zgromadzeniu wielbicieli. Nie potrafi właściwie rozróżnić pomiędzy wielbicielem a niewielbicielem i nie może skutecznie prowadzić dialogu, niezależnie od tego, do jakiej tradycji przynależy. Śrila Prabhupada ostrzega, ” … ale jeśli ktoś jest dogmatycznym lub ślepym zwolennikiem, to unikaj dyskusji (sic) z nim.”

Dojrzały wielbiciel, który przykłada wielką wagę do właściwych relacji potrafi dostrzec wielbicieli Boga obserwując ich cechy i uczucia; nie osądza ich na podstawie ich religijnej przynależności. Gdy można zauważyć oddanie, osoba taka zostaje uznana za wielbiciela. Dojrzały wielbiciel rozpozna obecność oddania do Boga na podstawie obecności któregoś z dziewięciu procesów służby oddania, wymienionych przez autorytet waisznuicki, Prahladę Maharadża. Śrila Prabhupada stwierdził, że chociaż dwa z tych dziewięciu procesów, mianowicie słuchanie duchowego dźwięku (śrawanam) oraz intonowanie imienia Boga (kirtanam) są szczególnie zalecane, jako najbardziej skuteczne metody duchowego procesu zalecane dla obecnych czasów, każdy z dziewięciu procesów jest efektywny niezależnie od okresu, w którym jest wykonywany. Gdy wielbiciel jest dojrzały, rozwija wizję konieczną do szczerych relacji opartych na zaufaniu, z członkami innych społeczności duchowych.

Zaawansowany stopień wiary, poziom uttama, przynosi transcendentalne doświadczenie. Wielbiciel zaawansowany postrzega wszystkie żywe istoty jako wieczne sługi Kryszny i traktuje je jako takie. Osoba taka nie będzie zainteresowana sekciarskimi desygnatami rasy, kasty, płci lub religii i wyrzeknie się wszelkiego światowego i materialistycznego towarzystwa, zastępując je towarzystwem osób, które oddane są czystej służbie oddania dla Najwyższego Osobowego Boga.

Wisznuizm uznaje, że życie duchowe i religijne zasadniczo odnosi się do osobistego i indywidualnego związku pomiędzy wieczną indywidualną duszą i wieczną Duszą Najwyższą. Chociaż wielbiciel może służyć Panu w sposób, który będzie Go zadowalał, Najwyższy Pan przyznaje duchowe doświadczenie i czystą miłość w oddaniu jedynie poprzez Swoją słodką wolę. Stąd zwolennicy wisznuizmu odrzucają ideę, zgodnie z którą jakaś jedna religia lub organizacja może posiadać monopol na prawdę lub relację, o której w istocie decyduje jedynie Pan. Waisznawowie przyjmują, że Kryszna, Bóg, jest wolny, aby wchodzić w miłosne związki z kimkolwiek chce, niezależnie od koloru skóry, kasty lub wyznania.

Część 4 – Zasady i wskazówki dotyczące kontaktów z wierzącymi w Boga

Zasady

Następujące zasady pomogą członkom ISKCON-u w kontaktach z członkami innych wyznań. Zasady te zostały ujęte w bardzo skondensowanej formie i wymagają starannej rozwagi.

(1) Pokora. Nasza tradycja dowodzi, że jest to klucz do budowania duchowych relacji. Jest to także podstawowa cecha waisznawy.

(2) Nieograniczona natura Kryszny. Prawda Absolutna jest uniwersalna. Żadna jednostka ani organizacja nie ma monopolu na Najwyższego Pana. On ujawnia się w różnych miejscach, okresach, na różne sposoby i różnym osobom, zgodnie ze Swoją wolą.

(3) Uczciwość. Zawsze bądź uczciwy i prawdomówny. Jest to podstawa zaufania w udanych relacjach.

(4) Szacunek. Zawsze odnoś się do innych z szacunkiem, nawet gdy nie jest on odwzajemniany. Pan Czejtanja powiedział: ‘amanina manadena’: powinno się być gotowym do ofiarowania szacunku innym, bez oczekiwania szacunku dla siebie.

(5) Tolerancja. Gdy spotykasz się z ludźmi, którzy są niegrzeczni bądź niewrażliwi na naszą tradycję lub kulturę, to jest tak być może dlatego, że osoby takie są uprzedzone z powodu braku informacji. Wobec takich osób należy być tolerancyjnym, przedstawiać swoje racje grzecznie i wybaczać ich nieporozumienia.

(6) Branie pod uwagę czasu, miejsca i okoliczności. Kieruj się zdrowym rozsądkiem i rozwagą przy nawiązywaniu kontaktów. Bądź wrażliwy na partnera w dialogu lub publiczność.

(7) Wzajemne zrozumienie. Bądź przygotowany na słuchanie innych, zrozumienie ich języka, założeń, kultury i wartości. Dlatego nie oceniaj praktyk innych na podstawie naszych ideałów.

(8) Osobiste świadectwo. Musimy szczerze kultywować nasze własne duchowe doświadczenia w świadomości Kryszny, jeśli mamy skutecznie reprezentować ruch sankirtanu.

(9) Personalne związki. Tradycja waisznawizmu opiera się na szczerych związkach osobowych. Możemy żyć bez filozofii, rytuałów czy instytucji, ale nie możemy żyć bez naszych miłosnych relacji służenia Krysznie i Jego wielbicielom.

(10) Właściwe zachowanie. Śrila Prabhupada pisze: “Zachowanie wielbiciela ustanawia prawdziwy cel zasad religijnych”.

Wskazówki dotyczące kontaktów z członkami innych wyznań

– Głównym celem jest nawiązanie szczerych i przyjacielskich relacji, które będą promować zrozumienie pomiędzy nami i członkami innych religii.

– Z szacunkiem słuchaj i oceniaj prezentacje przedstawicieli innych wyznań.

– Daj przedstawicielom innych wyznań możliwość wyrażenia swoich szczerych wierzeń i przekonań.

– Pozwól innym wierzącym określać siebie w ich własnym języku i własnej kulturze bez narzucania im definicji, tym samym unikając porównywania ich praktyk z naszymi ideałami.

– Szanuj dietę, strój, rytuały i etykietę innych.

– Pamiętaj o fakcie, że wszyscy możemy nie dościgać ideałów wytyczonych przez nasze tradycje.

– Nie przedstawiaj błędnie ani nie dyskredytuj innych wierzeń lub praktyk religijnych. Jeśli chcesz zrozumieć ich wierzenia, zapytaj o nie grzecznie i z pokorą.

– Uszanuj fakt, że inni są zadedykowani swojej wierze, tak samo jak my swojej.

– Bądź uczciwy i prostolinijny, gdy chodzi o twoje intencje. Będzie to docenione przez osoby, które spotkasz.

– Bądź wrażliwy i uprzejmy wobec wszystkich osób, które spotykasz, nawet jeśli nie będziesz miał możliwości nawiązać z nimi głębszych relacji.

– Uszanuj prawo innych do niezgadzania się z tobą i ich pragnienie do bycia pozostawionym w spokoju.

– Nigdy nie występuje konieczność do pójścia na kompromisy w kwestiach naszej filozofii lub wartości.

– Gdy rozmawiasz z innymi wierzącymi, nie musisz czuć potrzeby nawracania ich.

– Spotkasz się z fundamentalistami i ateistycznymi naukowcami. Podchodź do nich z szacunkiem ale nie zatrzymuj się przy nich. Szczery dialog na tematy duchowe nie będzie z nimi możliwy.

– Nie obawiaj się odpowiedzieć na pytanie mówiąc “Nie wiem”. Uczciwość jest lepsza niż spekulacja.

Dodatek – Siedem celów ISKCON-u

(1) Systematycznie propagować wiedzę duchową w całym społeczeństwie i kształcić wszystkich ludzi w technikach życia duchowego, po to, żeby wyrównać nierównowagę wartości życia i osiągnąć prawdziwą jedność i pokój na świecie.

(2) Propagować świadomość Kryszny (Boga), tak jak została ona objawiona w wielkich pismach Indii, Bhagawadgicie i Śrimad Bhagawatam.

(3) Jednoczyć członków Towarzystwa i zbliżać ich do Kryszny, pierwotnej Osoby, w ten sposób rozwijając w członkach Towarzystwa i w całym społeczeństwie przekonanie, że każda dusza jest jakościową cząstką Boga (Kryszny).

(4) Nauczać i rozszerzać ruch sankirtanu (zbiorowego intonowania świętego imienia Boga), tak jak objawiają to nauki Pana Śri Czejtanji Mahaprabhu.

(5) Udostępnić dla członków Towarzystwa i dla całego społeczeństwa święte miejsca transcendentalnych rozrywek Kryszny.

(6) Jednoczyć członków Towarzystwa w celu uczenia ich prostszego i bardziej naturalnego sposobu życia.

(7) W celu osiągnięcia powyższych celów publikować i rozpowszechniać periodyki, czasopisma, książki i inne słowo pisane.